Jazda po pijanemu

Najnowsza nowelizacja Kodeksu karnego oraz niektórych ustaw z dnia 20 marca 2015r., która wchodzi w życie z dniem 18 maja 2015r. dodaje do Kodeksu karnego wykonawczego art. 182a, zgodnie z którym Sąd ma możliwość po upływie co najmniej połowy okresu trwania zakazu wydać postanowienie o dalszym wykonywaniu zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych poprzez możliwość prowadzenia wyłącznie samochodów wyposażonych w blokadę alkoholową.  

Należy podkreślić, iż nie jest to rzeczywiste skrócenie okresu orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, a jedynie możliwość wydania przez Sąd na wniosek skazanego po upływie połowy okresu trwania zakazu postanowienia o dalszym wykonywaniu tego środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów niewyposażonych w blokadę alkoholową.

Innymi słowy, powyższe oznacza, że Sąd może orzec, iż skazany po upływie połowy okresu trwania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, będzie mógł prowadzić wyłącznie pojazdy mechaniczne, które są wyposażone w blokadę alkoholową.

Natomiast w przypadku orzeczenia dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych na podstawie art. 42 § 3 lub 4 k.k. możliwość orzeczenia o dalszym wykonywaniu środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów niewyposażonych w blokadę alkoholową istnieje po upływie co najmniej 10 lat trwania zakazu.

Artykuł 182a k.k.w. najlepiej jest zilustrować na następującym przykładzie:

Jan Kowalski w dniu 1 czerwca 2015r. popełnił przestępstwo z art. 178a § 1 k.k. tj. przestępstwo prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości. W związku z powyższym wobec Jana Kowalskiego przy wydawaniu wyroku Sąd zastosował przepisy obowiązujące od dnia 18 maja 2015r. Sąd wydał wobec Jana Kowalskiego wyrok skazujący, w którym orzekł zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres 3 lat. Sąd w wyroku zaliczył Janowi Kowalskiemu na poczet orzeczonego środka karnego okres rzeczywistego pozbawienia dokumentu prawa jazdy od dnia 1 czerwca 2015r. Jan Kowalski nie wnosił apelacji od wyroku i wyrok uprawomocnił się.
Wobec dodania do Kodeksu karnego wykonawczego art. 182a § 1 k.k.w. Jan Kowalski może złożyć do Sądu po upływie połowy okresu trwania zakazu, a więc po upływie 1 roku i 6 miesięcy wniosek o orzeczenie dalszego wykonywania środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów niewyposażonych w blokadę alkoholową. Co oznacza, że w przypadku uwzględnienia przez Sąd wniosku skazanego Jan Kowalski po upływie 1 roku i 6 miesięcy trwania zakazu będzie mógł prowadzić przez pozostały okres trwania zakazu wyłącznie pojazd mechanicznych wyposażony w blokadę alkoholową.

W § 3 art. 182a k.k.w. ustawodawca przewidział możliwość uchylenia przez Sąd wykonywania zakazu prowadzenia pojazdów w postaci dalszego wykonywania zakazu prowadzenia pojazdów niewyposażonych w blokadę alkoholową, w sytuacji gdy skazany rażąco naruszył porządek prawny w zakresie dotyczącym bezpieczeństwa ruchu drogowego, w szczególności popełnił przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji.

Więcej na temat instytucji skrócenia zakazu prowadzenia pojazdów poprzez blokadę alkoholową, jak również dlaczego warto ubiegać się o blokadę alkoholową znajduje się w artykułach:

Wniosek do Sądu o skrócenie zakazu poprzez blokadę alkoholową

W artykule Czy można starać się o skrócenie zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych w świetle nowelizacji z dnia 20 marca 2015r.? zostało opisane kiedy Sąd może wydać postanowienie o dalszym wykonywaniu środka karnego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych w postaci zakazu prowadzenia pojazdów niewyposażonych w blokadę alkoholową. 

Natomiast w niniejszym artykule opiszę przesłanki, jakie musi spełnić skazany, aby mógł złożyć do Sądu wniosek o wydanie postanowienia o dalszym wykonywaniu orzeczonego wobec niego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych poprzez wykonywanie zakazu prowadzenia pojazdów niewyposażonych w blokadę alkoholową.

Skazany może złożyć wniosek do Sądu jeżeli:

1. zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych był wykonywany przez okres co najmniej połowy orzeczonego wymiaru,
2. zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczony na podstawie art. 42 § 3 lub 4 k.k. był wykonywany przez okres co najmniej 10 lat,
3. postawa, właściwości i warunki osobiste sprawcy oraz zachowanie w okresie wykonywania środka karnego uzasadniają przekonanie, że prowadzenie pojazdu przez tę osobę nie zagraża bezpieczeństwu w komunikacji.

Pierwsze dwie przesłanki mają charakter obligatoryjny, co oznacza że dopiero po upływie wskazanego okresu skazany może złożyć wniosek o wydanie przez Sąd postanowienia o dalszym o wykonywaniu orzeczonego zakazu w postaci zakazu prowadzenia pojazdów niewyposażonych w blokadę alkoholową. Powyższe oznacza, że osoba taka w przypadku wydania przez Sąd postanowienia o zmianie sposobu wykonywania orzeczonego zakazu będzie mogła przez pozostały okres trwania zakazu kierować wyłącznie pojazdami wyposażonymi w blokadę alkoholową.

Trzecia przesłanka ma charakter fakultatywny, co oznacza, że Sąd każdą sprawę ocenia indywidualnie, biorąc pod uwagę przy podejmowaniu decyzji w przedmiocie wydania postanowienia o dalszym wykonywaniu środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów niewyposażonych w blokadę alkoholową, przede wszystkim osobę sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, jak również zachowanie sprawcy w okresie wykonywania zakazu.

Ustawodawca nowelizacją Kodeksu karnego oraz niektórych ustaw z dnia 20 marca 2015r., która zacznie obowiązywać z dniem 18 maja 2015r. dodał do Kodeksu karnego wykonawczego art. 182a, zgodnie z którym „Jeżeli zakaz prowadzenia pojazdów był wykonywany przez okres co najmniej połowy orzeczonego wymiaru, a w przypadku zakazu prowadzenia pojazdów orzeczonego na podstawie art. 42 § 3 lub 4 Kodeksu karnego przez okres co najmniej 10 lat, sąd może orzec o dalszym wykonywaniu tego środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów niewyposażonych w blokadę alkoholową.”

Powyższe oznacza, że ustawodawca wprowadził możliwość złożenia przez skazanego po upływie połowy orzeczonego przez Sąd zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych lub w przypadku zakazu orzeczonego na podstawie art. 42 § 3 lub 4 k.k. tj. po upływie 10 lat wniosku o wydanie przez Sąd postanowienia o dalszym wykonywaniu zakazu poprzez orzeczenie o dalszym wykonywaniu zakazu w postaci zakazu prowadzenia pojazdów niewyposażonych w blokadę alkoholową. Innymi słowy, skazani będą mogli przez pozostały im okres orzeczonego wobec nich zakazu kierować jedynie pojazdami wyposażonymi w blokadę alkoholową. 

Więcej na ten temat znajdziesz w artykule: Czy można starać się o skrócenie zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych w świetle nowelizacji z dnia 20 marca 2015r.?

W tym miejscu pojawia się pytanie czy osoby, które zostały skazane prawomocnie za przestępstwo z art. 178a k.k., będą mogły złożyć wniosek o dalsze wykonywanie orzeczonego wobec nich środka karnego poprzez możliwość kierowania pojazdami wyposażonymi w blokadę alkoholową.

Otóż zgodnie z art. 6 ustawy z dnia 20 marca 2015r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, która wchodzi w życie z dniem 18 maja 2015r. wobec osób, w stosunku do których przed dniem wejścia w życie ustawy orzeczono prawomocnym wyrokiem środek karny zakazu prowadzenia pojazdów na podstawie ar. 42 § 2 k.k. stosuje się art. 182a k.k.w. jeżeli środek karny był wykonywany przez co najmniej 18 miesięcy.

Powyższe oznacza, iż taki wniosek skazany będzie mógł złożyć po upływie co najmniej 18 miesięcy trwania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych. W związku z powyższym osoby wobec których Sąd orzekł jeszcze przed nowelizacją przepisów zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres 1 roku, nie będą mogły złożyć do Sądu wniosku o wydanie postanowienia o dalszym wykonywaniu środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów niewyposażonych w blokadę alkoholową.

Należy podkreślić, iż skazanemu przysługuje zażalenie zarówno na postanowienie Sądu o odmowie wydania postanowienia o dalszym wykonywaniu środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów niewyposażonych w blokadę alkoholową, jak również na postanowienie o uchyleniu sposobu wykonywania zakazu prowadzenia pojazdów w postaci dalszego wykonywania zakazu prowadzenia pojazdów niewyposażonych w blokadę alkoholową.

Więcej na temat skrócenia zakazu poprzez blokadę alkoholową znajduje się w artykule:

Wniosek do Sądu o skrócenie zakazu poprzez blokadę alkoholową

Z dniem 18 maja 2015r. zostanie dodany do art. 94 Kodeksu wykroczeń czyli wykroczenia prowadzenia pojazdu bez uprawnienia § 3, zgodnie z którym Sąd może orzec zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych. 

Powyższe oznacza, że decyzja Sądu w przedmiocie ewentualnego orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych ma charakter fakultatywny. Innymi słowy, Sąd może, ale nie musi orzec zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych.

Jeżeli Sąd uzna, że w danej sprawie zachodzą przesłanki do orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, to zgodnie z art. 29 § 1 k.w. „Zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych wymierza się w miesiącach lub latach, na okres od 6 miesięcy do 3 lat.”

Sąd podejmując decyzję w przedmiocie ewentualnego orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych ocenia każdą sprawę indywidualnie i bierze pod uwagę wszystkie okoliczności dotyczące popełnionego wykroczenia oraz dotyczące osoby sprawcy.

Należy podkreślić, iż czym innym jest wykroczenie prowadzenia pojazdu bez uprawnienia z art. 94 k.w., a czym innym przestępstwo prowadzenia pojazdu mechanicznego bez uprawnień z art. 180a k.k.

Wykroczenie z art. 94 k.w. dotyczy osób, które prowadzą pojazd mechaniczny, a nigdy nie uzyskały uprawnień do kierowania pojazdami danej kategorii. Wówczas osoba taka popełnia wykroczenie prowadzenia pojazdu bez uprawnień, za które jak wyżej zostało wskazane Sąd może orzec zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych.

Dla przykładu: sprawca wykroczenia prowadzi motocykl, a nigdy nie uzyskał uprawnień do prowadzenia motocykli, tj. nie zdał egzaminu na kat. A prawa jazdy. Wówczas w świetle najnowszej nowelizacji wchodzącej w życie w dniu 18 maja 2015r. osoba taka popełnia wykroczenie z art. 94 k.w. 

Natomiast przestępstwo z art. 180a k.k. popełnia osoba, która prowadzi pojazd mechaniczny, pomimo iż uprawnienia do kierowania pojazdami mechanicznymi zostały jej cofnięte w drodze decyzji przez organ administracji publicznej.

Innymi słowy, sprawcą przestępstwa z art. 180a k.k. jest osoba, która posiadała uprawnienia do kierowania pojazdami mechanicznymi, ale zostały jej cofnięte przez właściwy organ. 

Więcej na temat przestępstwa z art. 180a k.k. znajdziesz w artykule: Przestępstwo prowadzenia pojazdu mechanicznego bez uprawnień z art. 180a k.k.

Kierowcy zatrzymani za przestępstwo z art. 178a § 1 k.k. pod rządami znowelizowanych przepisów będą mogli złożyć do Sądu wniosek o warunkowe umorzenie postępowania karnego. 

Jednakże należy podkreślić, iż warunkiem koniecznym do złożenia przez sprawcę przestępstwa z art. 178a § 1 k.k. wniosku o warunkowe umorzenie postępowania karnego jest uprzednia niekaralność za przestępstwo popełnione umyślnie.

W przypadku warunkowego umorzenia postępowania karnego Sąd nadal może:

• odstąpić od orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych,

albo

• jeżeli uzna, że nie zachodzą szczególne przesłanki do odstąpienia od orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych orzec zakaz na okres 1 roku bądź 2 lat.

Instytucja warunkowego umorzenia postępowania karnego polega na tym, że Sad uznaje oskarżonego za winnego zarzucanego mu czynu, jednakże odstępuje od wydania wyroku skazującego. Osoba wobec, której Sąd warunkowo umorzył postępowanie karne zachowuje w świetle prawa status osoby niekaranej za przestępstwo popełnione umyślnie.

Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne na okres próby 1 roku, 2 lub 3 lat. Co oznacza, że jeżeli osoba wobec, której Sąd warunkowo umorzył postępowania karne, popełni w okresie próby ponownie takie samo przestępstwo, Sąd podejmie postępowanie, które zostało warunkowo umorzone.

Ponadto Sąd w przypadku warunkowego umorzenia postępowania karnego orzeka świadczenie pieniężne na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.

Zgodnie z art. 66 § 1 k.k. Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne gdy:

• wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne,
• okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości
• postawa sprawcy niekaranego za przestępstwo popełnione umyślnie,
• właściwości i warunki osobiste sprawcy oraz dotychczasowy sposób życia.

uzasadniają przekonanie, że pomimo warunkowego umorzenia postępowania karnego sprawca przestępstwa będzie przestrzegał porządku prawnego, a w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa.

Wniosek o warunkowe umorzenie postępowania karnego za przestępstwo prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości z art. 178a § 1 k.k., który może Cię zainteresować znajduje się pod następującymi linkami:

Wniosek do Prokuratury o skierowanie do Sądu wniosku o warunkowe umorzenie postępowanie karnego w sprawie o przestępstwo prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości z art. 178a § 1 k.k. z odstąpieniem przez Sąd od orzekania zakazu prowadzenia samochodów

Wniosek do Prokuratury o skierowanie do Sądu wniosku o warunkowe umorzenie postępowanie karnego w sprawie o przestępstwo prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości z art. 178a § 1 k.k. z orzeczeniem przez Sąd zakazu prowadzenia samochodów na okres 1 roku

Wniosek do Sądu o warunkowe umorzenie postępowania za przestępstwo prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości z art. 178a § 1 k.k. z odstąpieniem przez Sąd od orzekania zakazu prowadzenia samochodów

Wniosek do Sądu o warunkowe umorzenie postępowania za przestępstwo prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości z art. 178a § 1 k.k. z orzeczeniem przez Sąd zakazu prowadzenia samochodów na okres 1 roku

Najnowsza nowelizacja Kodeksu karnego, wchodząca w życie z dniem 18 maja 2015r., wprowadziła zmiany zaostrzające przepisy dotyczące m.in. przestępstwa prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego z art. 178a k.k. 

Przed nowelizacją minimalny zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych w przypadku wydania przez Sąd wyroku skazującego wynosił 1 rok. Natomiast w świetle nowelizacji wchodzącej w życie z dniem 18 maja 2015r. minimalny okres zakazu wynosi 3 lata.

Powyższa zmiana wynika wprost z art. 42 § 2 k.k., który otrzymał brzmienie: „Sąd orzeka, na okres nie krótszy niż 3 lata, zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów albo pojazdów określonego rodzaju, jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa wymienionego w ·§ 1 był w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia określonego w art. 173, art 174 lub art. 177.”

Ponadto w przypadku popełnienia przestępstwa z art. 178a § 4 k.k. czyli popełnienie w okresie próby ponownie przestępstwa prowadzenia pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości Sąd obligatoryjnie będzie orzekał zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych dożywotnio, chyba że zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami.

Innymi słowy, jeżeli Sąd uzna, że w rozpoznawanej sprawie wystąpiły szczególne okoliczności, nie musi orzekać zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych dożywotnio, jednakże wówczas orzeczony zakaz nie może być krótszy niż 3 lata.

Jeżeli jednak sprawca przestępstwa z art. 178a § 4 k.k. popełni po raz drugi to przestępstwo, to wówczas Sąd obligatoryjnie orzeknie zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych dożywotnio i nawet wystąpienie w sprawie szczególnych okoliczności nie będzie miało wpływu na decyzję Sądu, który obligatoryjnie będzie musiał orzec zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych dożywotnio.

Niemniej jednak ustawodawca wprowadził możliwość złożenia do Sądu wniosku o dalszym wykonywaniu orzeczonego zakazu w postaci orzeczenia o zakazie prowadzenia pojazdów mechanicznych niewyposażonych w blokadę alkoholową. Możliwość taką przewiduje dodany do Kodeksu karnego wykonawczego art. 182a, który stanowi, że „jeżeli zakaz prowadzenia pojazdów był wykonywany przez okres co najmniej połowy orzeczonego wymiaru, a w przypadku zakazu prowadzenia pojazdów orzeczonego na podstawie art. 42 § 3 lub 4 Kodeksu karnego przez okres co najmniej 10 lat, sąd może orzec o dalszym wykonywaniu tego środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów niewyposażonych w blokadę alkoholową, o której mowa w art. 2 pkt 84 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym.”

Więcej na temat dalszego sposobu wykonywania orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych znajdziesz w artykule: Czy można starać się o skrócenie zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych w świetle nowelizacji z dnia 20 marca 2015r.?

W tym miejscu należy opisać jak będzie wyglądać sytuacja osób zatrzymanych za przestępstwo z art. 178a k.k. przed nowelizacją wchodzącą w życie z dniem 18 maja 2015r.

Otóż do osób, które popełniły przestępstwo z art. 178a k.k. przed dniem 18 maja 2015r., tj. przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej, będą miały zastosowanie przepisy obowiązujące uprzednio. Zasada ta wynika wprost z art. 4 § 1 k.k., który stanowi, iż „Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy”.

W związku z powyższym wobec tych sprawców minimalny okres zakazu w przypadku wydania przez Sąd wyroku skazującego wynosi 1 rok.

Należy podkreślić, iż pomimo zaostrzenia przepisów dotyczących minimalnego okresu trwania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych tj. od 3 lat, za przestępstwo z art. 178a § 1 k.k., ustawodawca nadal przewiduje możliwość warunkowego umorzenia postępowania karnego.

W tym miejscu należy wskazać, że w przypadku warunkowego umorzenia postępowania karnego Sąd na możliwość odstąpienia od orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, bądź może orzec zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres 1 roku lub okres 2 lat. Więcej na temat warunkowego umorzenia postępowania karnego znajdziesz w artykule: Warunkowe umorzenie postępowania karnego za przestępstwo z art. 178a § 1 k.k. w świetle nowelizacji wchodzącej w życie z dniem 18 maja 2015r.

W dniu 19 stycznia 2013 roku weszły w życie przepisy ustawy z dnia 5 stycznia 2011 roku o kierujących pojazdami. Pod rządami tej ustawy w naszej Kancelarii często spotykamy się z sytuacją, gdy wydziały komunikacji prezentują odmienną praktykę stosowania przepisów o zwrocie dokumentu prawa jazdy, w przypadku orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów tylko jednego rodzaju, np. samochodów osobowych.

Należy przypomnieć, że na podstawie art. 42 § 2 k.k. Sąd orzekając zakaz prowadzenia pojazdów ma możliwość wyboru: rozciągnięcia tego zakazu na wszystkie pojazdy mechaniczne; ograniczenie zakazu jedynie do pewnych rodzajów pojazdów np. samochodów osobowych (kat. B prawa jazdy). W takim wypadku zakaz nie obejmuje prowadzenia samochodów ciężarowych, do których kierowania wymagane jest prawo jazdy kat. C i C+E.

Problem pojawia się w momencie, gdy taki wyrok Sądu trafia do wydziału komunikacji, który to urząd musi go zinterpretować i wykonać. Część wydziałów komunikacji, gdy otrzymuje taki wyrok, tzn. wyrok z zakazem ograniczonym do prowadzenia samochodów osobowych (kat. B prawa jazdy), odmawia wydania dokumentu potwierdzającego uprawnienia kierującego do pojazdów ciężarowych (kat. C i C+E prawa jazdy)

Przedstawię sytuację na przykładzie: Jan Kowalski, zawodowy kierowca, popełnił przestępstwo prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości z art. 178a § 1 k.k. Sąd Rejonowy dla Warszawy – Woli, który rozpoznawał tę sprawę, orzekł wobec Jana Kowalskiego zakaz prowadzenia pojazdów na okres 1 roku, z tym, że z racji wykonywanego przez Jana Kowalskiego zawodu zakaz ten został przez Sąd ograniczony wyłącznie do prowadzenia samochodów osobowych. Zadowolony z tego, że dalej będzie mógł pracować w zawodzie Jan Kowalski idzie do właściwego dla siebie wydziału komunikacji i składa wniosek o wydanie mu dokumentu prawa jazdy na kat. C. Wydział komunikacji odmawia wydania dokumentu, powołując się na przepisy ustawy o kierujących pojazdami. Wydaje się logiczne, że w takim wypadku wydział komunikacji powinien zwrócić dokument prawa jazdy kat. C. Niestety, jak pokazałem wyżej praktyka bywa różna.

Na szczęście tego typu sprawy czasem trafiają do Sądu Administracyjnego, który wydaje orzeczenia pomagające interpretować tego typu problemy prawne wydziałom komunikacji i ich petentom. W tej sprawie ostatnio wypowiedział się m. in. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy w wyroku z dnia 12 lutego 2014 roku (sygn. akt II SA/Bd 1490/13). Sąd ten rozpatrywał bardzo podobną, jak opisana w przykładzie sprawę. Wobec kierowcy posiadającego prawo jazdy kategorii A, B, C oraz C+E został orzeczony zakaz prowadzenia pojazdów, do których prowadzenia uprawnia kat. B prawa jazdy. Następnie wydział komunikacji odmówił temu kierowcy wydania dokumentu prawa jazdy pozostałych kategorii. Kierowca odwołał się do Samorządowego Kolegium Odwoławczego, który to organ podtrzymał rozstrzygnięcie wydziału komunikacji. Od odrzeczenia SKO przysługiwała kierowcy skarga do sądu administracyjnego, z czego kierowca ten skorzystał. W wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy dokonał wykładni przepisów ustawy o kierujących pojazdami i stwierdził, że wydziały komunikacji w takich sytuacjach powinny zwracać dokument prawa jazdy uprawniający do prowadzenia samochodów, których nie dotyczy orzeczony przez Sąd zakaz. W uzasadnieniu tego stanowiska Sąd wskazał, że o zakresie zakazu prowadzenia pojazdów, tj. o tym których typów pojazdów on dotyczy nie decyduje starostwo, a sąd karny rozpatrujący sprawę o przestępstwo z art. 178a § 1 k.k. Organ administracji w tym wypadku po prostu wykonuje wydany wcześniej przez sąd wyrok, a nie go modyfikuje. Zgodnie z wyrokiem sądu administracyjnego w Bydgoszczy, artykuł 12 ust. 2 pkt 2 ustawy o kierujących pojazdami, o którego interpretację chodzi jest stosowany jedynie wobec tych kierowców, którzy ubiegają się o wydanie prawa jazdy wyższych kategorii po raz pierwszy, a wcześniej orzeczono wobec nich zakaz prowadzenia pojazdów, do których prowadzenia wymagane jest prawo jazdy kat. B.

Moim zdaniem w pełni należy zgodzić się z interpretacją przedstawioną przez Sąd Administracyjny w Bydgoszczy. Nieracjonalne jest bowiem przyjmowanie, że sąd karny rozpoznający szczegółowo sprawę o prowadzenie samochodu w stanie nietrzeźwości i orzekający zakaz prowadzenia pojazdów ma mniejsze możliwości decydowania o zakresie tego zakazu od wydziału komunikacji.

Uwaga! Zmiana stanu prawnego z dniem 4 stycznia 2016r.

Z dniem 4 stycznia 2016r. Ustawa o kierujących pojazdami została znowelizowana. W świetle nowych przepisów – w przypadku orzeczenia przez Sąd zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych jednej kategorii, wydział komunikacji odmówi wydania prawa jazdy kategorii wyłączonych spod zakazu.

Zgodnie z art. 12 ust. 1 Ustawy o kierujących pojazdami – Prawo jazdy nie może być wydane osobie:

2) w stosunku do której został orzeczony prawomocnym wyrokiem sądu zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych – w okresie i zakresie obowiązywania tego zakazu;

Co więcej, zgodnie z ust. 2 cytowanego art.:

przepis ust. 1 pkt 2 stosuje się także wobec osoby ubiegającej się o wydanie lub zwrot zatrzymanego prawa jazdy, a także o przywrócenie uprawnienia w zakresie prawa jazdy kategorii:

2) AM, A1, A2, A, C1, C, D1 lub D – w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych obejmującego uprawnienie w zakresie prawa jazdy kategorii B;

Z powyższego artykułu jednoznacznie wynika, że w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, do których uprawnia kat. B prawa jazdy, prawo jazdy wyższych kategorii (pomimo, iż Sąd nie orzekł zakazu), nie może być wydane.

Przestępstwo prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości z art.178a§1 k.k.  można popełnić wyłącznie umyślnie.

Zgodnie z art.9§1 k.k. umyślność obejmuje dwa przypadki:

• kierujący pojazdem wie, tzn. jest świadomy tego, że znajduje się w stanie nietrzeźwości, a więc stężenie alkoholu w jego organizmie przekracza 0,25 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu

• kierujący pojazdem nie wie (tzn. nie ma pewności), ale podejrzewa, że znajduje się w stanie nietrzeźwości i się na to godzi

Przestępstwa z art. 178a § 1 k.k. nie można popełnić nieumyślnie. Jeżeli kierujący pojazdem nie wiedział, a nie nawet nie podejrzewał, że znajduje się w stanie nietrzeźwości, wówczas nie popełnia przestępstwa prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości z art.178a§1 k.k.. W razie oskarżenia go o popełnienie przestępstwa prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości powinien zostać uniewinniony od tego zarzutu.

Kwestia umyślności wygląda odmiennie w przypadku spraw o wykroczenia.  Zgodnie z art. 5 k.w. w zw. z art.87§1 k.w. wykroczenie prowadzenia samochodu w stanie po użyciu alkoholu można popełnić zarówno umyślnie, jak i nieumyślnie. Oznacza to, że za wykroczenie prowadzenia samochodu w stanie po użyciu alkoholu odpowiada także ten kierujący pojazdem, który choć nie wiedział, że znajduje się pod wpływem alkoholu, to powinien przewidywać, że stężenie alkoholu w jego organizmie wynosi co najmniej 0,10 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu.

Zilustruję to na przykładzie:

Jan Kowalski, obwiniony o popełnienie wykroczenia prowadzenia samochodu w stanie po użyciu alkoholu z art. 87 § 1 k.w., badał się przed rozpoczęciem jazdy samochodem własnym, nieprofesjonalnym alkomatem i uzyskał wynik badania 0,00 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu. Następnie, przekonany o tym, że może bezpiecznie prowadzić pojazd, obwiniony wsiadł za kierownicę auta. Po przejechaniu  odcinka drogi zatrzymał go do rutynowej kontroli patrol Policji, który poddał Jana Kowalskiego badaniu alkomatem. Ku zdziwieniu obwinionego urządzenie wskazało 0,12 mg/l. alkoholu w wydychanym powietrzu.

Pytanie, które należy sobie zadać brzmi, czy w tym wypadku Janowi Kowalskiemu można przypisać popełnienie wykroczenia z art. 87 § 1 k.w.?

Z całą pewnością nie można Janowi Kowalskiemu przypisać w tej sprawie umyślności. Jan Kowalski nie chciał jechać samochodem znajdując się w stanie po użyciu alkoholu, nie nie podejrzewał również, że znajduje się w stanie po użyciu alkoholu

Należy więc rozważyć, czy Jan Kowalski, pomimo wcześniejszego badania prywatnym alkomatem, powinien nadal przewidywać, że może znajdować się w stanie po użyciu alkoholu, a więc czy popełnił zarzucane mu wykroczenie nieumyślnie? Moim zdaniem, w takim wypadku Jan Kowalski nie dopuścił się wykroczenia z art. 87 § 1 k.w. Obwiniony zaufał urządzeniu, które, mimo wszystkich swoich wad służy do pomiaru zawartości stężenia alkoholu w wydychanym powietrzu. Urządzenie to wskazało  wynik zerowy. Przy tak niewielkim stężeniu alkoholu w wydychanym powietrzu przeciętny człowiek czuje się  trzeźwy, tzn. nie odczuwa objawów oddziaływania alkoholu na jego organizm. Jan Kowalski nie popełnił zatem wykroczenia prowadzenia samochodu w stanie po użyciu alkoholu i powinien zostać od tego zarzutu uniewinniony.

Na zakończenie należy wskazać, że w przypadku popełnienia wykroczenia prowadzenia pojazdu mechanicznego w stanie po użyciu alkoholu nieumyślnie w pełni uzasadnione jest odstąpienie przez Sąd od orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów na podstawie art. 39 § 1 k.w. Ten środek karny ma bowiem służyć eliminacji z ruchu drogowego osób, które zagrażają bezpieczeństwu w komunikacji, np. wsiadając za kółko wiedząc że znajdują się w stanie nietrzeźwości. Nie można natomiast przyjąć, że osoba, która nieumyślnie popełniła wykroczenie z art. 87 § 1 k.w. zagraża bezpieczeństwu w komunikacji.

Do napisania tego artykułu zainspirowała mnie sytuacja osoby, która została zatrzymana za prowadzenie skutera w stanie nietrzeźwości. Osoba ta była przekonana, że wsiadając na skuter pod wpływem alkoholu  dopuszcza się jedynie wykroczenia prowadzenia w stanie nietrzeźwości pojazdu niemechanicznego z art.87§1 k.w., a nie przestępstwa z art.178a§1 k.k. 

Pytania jakie nasuwają się przy analizie tej sprawy są następujące:

1. czy skuter jest pojazdem mechanicznym?

2. czy osoba oskarżona o popełnienie przestępstwa prowadzenia skutera w stanie nietrzeźwości z art.178a§1 k.k. może skutecznie bronić się przed tym zarzutem jeżeli była przekonana, że kierowała pojazdem niemechanicznym?

W odniesieniu do pierwszego pytania wątpliwość zachodzi ponieważ w polskim prawie w ogóle nie występuje pojęcie skutera. Pojazdy te jednak trzeba rejestrować, a organy administracyjne radzą sobie z tym w ten sposób, że w dowodzie rejestracyjnym jako typ pojazdu wpisują „motorower”. Problem pojawia się gdy pojęcie „motorower” zaczynamy interpretować w kontekście przepisów karnych.

Zgodnie z ustawą – Prawo o ruchu drogowym motorower wyposażony w pomocniczy silnik spalinowy bądź elektryczny o pojemności nie przekraczającej 50 cm3 nie jest pojazdem mechanicznym.

Od momentu wejścia w życie nowelizacji kodeksu karnego i kodeksu wykroczeń (9 listopada 2013 roku) prowadzenie pojazdu niemechanicznego, w tym motoroweru, w stanie nietrzeźwości nie jest przestępstwem i niezależnie jak wysokie stężenie alkoholu zostanie stwierdzone w wydychanym przez kierującego powietrzu zawsze odpowiada on za wykroczenie.

Nie ma zatem wątpliwości, że „tradycyjny” motorower, który wprowadza się w ruch siłą mięśni, naciskając na pedały, a niewielki silnik (o pojemności do 50 cm3) ma charakter pomocniczy nie jest pojazdem mechanicznym. Z związku z tym, prowadzenie takiego pojazdu w stanie nietrzeźwości zawsze jest wykroczeniem, za które nie jest możliwe orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych.

Problem w tym, że skuter nie jest motorowerem w rozumieniu Ustawy Prawo o ruchu drogowym oraz  art.178a §1 Kodeksu Karnego, gdyż jego silnik nie ma charakteru pomocniczego. Pojemność skokowa silnika skutera nie ma tutaj żadnego znaczenia. Skuter w rozumieniu prawa karnego jest pojazdem mechanicznym, a osoba która prowadzi skuter w stanie nietrzeźwości popełnia przestępstwo z art. 178a § 1 k.k. 

Drugie z zadanych przeze mnie na wstępie pytań pojawia się właśnie, gdy weźmiemy pod uwagę, że wydziały komunikacji dokonujące rejestracji pojazdów wpisują w dowodzie rejestracyjnym skutera, że ten pojazd jest motorowerem. Jak napisałem w poprzednim akapicie, gdyby rzeczywiście skuter był motorowerem, to jego prowadzenie w stanie nietrzeźwości byłoby wykroczeniem, a nie przestępstwem. Jak wynika jednak z orzecznictwa Sądu Najwyższego skuter nigdy nie może być uznany za pojazd niemechaniczny w rozumieniu przepisów kodeksu karnego.

Należy rozważyć w tym momencie, czy osoba prowadząca skuter w stanie nietrzeźwości może skutecznie bronić się przed zarzutem popełnienia przestępstwa, twierdząc, że opierając się na zapisie „motorower” w dowodzie rejestracyjnym  była przekonana, że dopuszcza się jedynie wykroczenia prowadzenia w stanie nietrzeźwości pojazdu niemechanicznego?

Właściciel skutera, który przeczyta ustawę – Prawo o ruchu drogowym zauważy, że motorower jest tam opisany jako pojazd niemechaniczny. Jednocześnie czyta zapis dowodzie rejestracyjnym, zgodnie z którym posiadany przez niego pojazd jest motorowerem. Prosty wniosek, jaki może wyciągnąć każdy rozsądny, przeciętny człowiek brzmi: skuter jest pojazdem niemechanicznym, a więc jeśli nawet wsiadam na niego pomimo wypitego wcześniej alkoholu to popełniam najwyżej wykroczenie, a nie przestępstwo. Moim zdaniem tego typu wnioskowanie jest w pełni uzasadnione.

W systemie prawa to samo pojęcie powinno mieć jedno znaczenie, niezależnie czy jest używane w prawie administracyjnym czy karnym. To na ustawodawcy ciąży powinność tworzenia spójnego i jasnego dla przeciętnego obywatela systemu prawnego. Nie można natomiast wymagać od przeciętnego obywatela, który nie jest prawnikiem, aby znał orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczące tak szczegółowej kwestii jak definicja skutera w prawie karnym i prawie administracyjnym. Tym samym, jeśli posiadacz skutera nazwanego w dowodzie rejestracyjnym motorowerem wsiada na ten pojazd w stanie nietrzeźwości w przekonaniu, że prowadzi pojazd niemechaniczny, wówczas nie sposób mu zarzucić umyślnego naruszenia sformułowanego w art.178a§1 k.k. zakazu prowadzenia w stanie nietrzeźwości pojazdów mechanicznych.

Przestępstwo z art.178a§1 k.k. można popełnić jedynie umyślnie. Ustalenie przez Sąd, że oskarżony kierował pojazdem mechanicznym w stanie nietrzeźwości nieumyślnie powinno skutkować jego uniewinnieniem od zarzucanego mu przestępstwa. 

Jedną z zasad procesu karnego wyrażoną art. 174 kodeksu postępowania karnego jest zakaz zastępowania wyjaśnień podejrzanego/oskarżonego lub zeznań świadka treścią pism, zapisków i notatek urzędowych. 

W ten oto sposób ustawodawca  ograniczył możliwość dokonywania przez funkcjonariuszy organów ścigania (Policji, Straży Granicznej czy Prokuratury) niekorzystnych dla podejrzanego/oskarżonego ustaleń faktycznych wskazujących na popełnienie przez niego przestępstwa prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości na podstawie notatek urzędowych sporządzonych na podstawie rozpytania podejrzanego/oskarżonego lub świadka zdarzenia. 

Omawiany przepis art.174 k.p.k. należy interpretować w powiązaniu z przepisami:

• art.175 par. 1 k.p.k., zgodnie z którym podejrzany/oskarżony ma prawo do odmowy składania wyjaśnień i udzielania odpowiedzi na pytania, o czym powinien zostać pouczony

• art. 170 par.1 pkt 1 k.p.k., zgodnie z którym Sąd oddala wniosek dowodowy, jeżeli przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne, a więc np. sprzeczne z zakazem dowodowym wyrażonym w art.174 k.p.k. albo z art.175 par. 1 k.p.k.

W praktyce zawodowej często spotykam się z czynnością rozpytania osoby podejrzewanej o popełnienie przestępstwa prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości przez Funkcjonariuszy Policji. Przed przystąpieniem do rozpytania Policjant nie poucza tej osoby o prawie do odmowy składania wyjaśnień, jak również o prawie do odmowy udzielania odpowiedzi na pytania. Po przeprowadzeniu czynności rozpytania Policjant utrwala ją w postaci notatki urzędowej. To właśnie notatka urzędowa z rozpytania osoby podejrzewanej o prowadzenie samochodu pod wpływem alkoholu znajduje się najczęściej na pierwszej stronie akt sprawy karnej o przestępstwo prowadzenia samochodu pod wpływem alkoholu.

Powstaje zatem pytanie:

• jaką wartość dowodową ma oświadczenie osoby podejrzewanej  o popełnienie przestępstwa prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości złożone w toku rozpytania jej przez Policjanta, a następnie  utrwalone w postaci notatki urzędowej ?

• jaką wartość dowodową mają zeznania Policjanta złożone na okoliczność wypowiedzi osoby podejrzewanej o popełnienie przestępstwa prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości złożonej w toku rozpytania?

gdy już po przedstawieniu zarzutu popełnienia przestępstwa i pouczeniu o jego prawach podejrzany nie przyznał się do popełnienia zarzucanego mu czynu .

Odpowiedź na te pytania ma kluczowe znaczenie w tych  sprawach karnych o prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości, w których podejrzany/oskarżony nie został złapany na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa.

Zilustruję to na następującym przykładzie:

W dniu 10.02.2014r. w Warszawie  patrol Policji z KRP Warszawa Wilanów udał się na ul. Klarysewską w Warszawie w związku ze zgłoszeniem  uszkodzenia latarni ulicznej. Po przybyciu na miejsce zdarzenia Funkcjonariusze Policji potwierdzili fakt uszkodzenia słupa latarni przez nieustalony samochód. W odległości 300 metrów od miejsca zdarzenia Policjanci ujawnili uszkodzony samochód. Stał przy nim mężczyzna, którym po wylegitymowaniu okazał się Jan Kowalski. Policjanci dokonali rozpytania Jana Kowalskiego w celu ustalenia, czy to on prowadził samochód i uderzył w latarnię. Jan Kowalski przyznał się w trakcie tej rozmowy, że to on kierował samochodem. W trakcie czynności rozpytania Policjanci poczuli od Jana Kowalskiego woń alkoholu, w związku z czym zapytali, kiedy spożywał alkohol. Jan Kowalski oświadczył, że spożywał 3 piwa na pół godziny przed uderzeniem samochodem w latarnię. Wobec odmowy poddania się badaniu alkomatem Jan Kowalski został przewieziony do Szpitala, gdzie pobrano od niego krew do analizy. Wynik badania krwi: 1,28 promila. Na tej podstawie Jan Kowalski został oskarżony o prowadzenie samochodu w stanie nietrzeźwości. Dodam, że jedynym dowodem potwierdzającym prowadzenie samochodu przez Jana Kowalskiego jest oświadczenie złożone przez niego w trakcie rozpytania przez Policjantów. Oświadczenie to zostało utrwalone w dwojaki sposób:

• w postaci notatki urzędowej sporządzonej przez funkcjonariuszy Policji  z rozpytania Jana Kowalskiego
• w postaci protokołu przesłuchania w charakterze świadków Policjantów, którzy dokonali rozpytania Jana Kowalskiego – na okoliczność przyznania się przez niego w trakcie rozpytania do prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości

Po przedstawieniu zarzutu popełnienia przestępstwa Jan Kowalski, przesłuchany w charakterze podejrzanego, nie przyznał się do zarzucanego mu czynu prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości i odmówił składania wyjaśnień.

W opisanej wyżej sytuacji oświadczenie złożone przez Jana Kowalskiego, w którym przyznał się  przed Policjantami do prowadzenia samochodu po spożyciu 3 butelek piwa,  nie ma wartości dowodowej, tzn. nie może posłużyć Prokuratorowi czy Sądowi do ustalenia faktu prowadzenia przez Jana Kowalskiego samochodu w stanie nietrzeźwości.

Takie stanowisko jest poparte orzecznictwem Sądu Najwyższego. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 stycznia 1981 r. w sprawie o sygn. akt II KR 404/80 „notatka urzędowa nie może podważać treści zawartych w protokole wyjaśnień, jak również organ procesowy nie może w sytuacji zaistnienia rozbieżności co do tych samych okoliczności zawartych w notatce oraz protokole uznać za zaistniałe okoliczności wskazanych w notatce, gdy nie potwierdza tego protokół”. Wynika z tego, że to co powiemy podczas rozmowy z Policjantem na okoliczność popełnienia przestępstwa może być wykorzystane jedynie w celu potwierdzenia lub uzupełnienia wypowiedzi składanych podczas przesłuchania w charakterze podejrzanego o popełnienie przestępstwa.

Jak słusznie wskazał SN: „Wszelkiego rodzaju pisma i zapiski, mające zastąpić zeznania świadka lub wyjaśnienia podejrzanego, złożone poza rozprawą nie w formie protokołu i bez gwarancji swobodnej wypowiedzi oraz możliwości wyjaśnienia sprzeczności, nie mają waloru dowodowego i nie mogą zastępować dowodu z wyjaśnień podejrzanego albo dowodu z zeznań świadka” (wyr. SN z 21.9.1972 r., IV KR 128/72, OSNK 1973, Nr 7-8, poz. 99). Stanowisko to zostało podkreślone w kolejnym z judykatów poprzez stwierdzenie, że notatki urzędowe z przeprowadzonej rozmowy z określoną osobą, którą należało przesłuchać, np. w charakterze świadka, nie są więc wystarczającym dokumentem procesowym dla prawnie przewidzianych czynności śledczych z określonymi skutkami prawnymi i dowodowymi w sprawie wobec osoby składającej np. zeznanie (wyr. SN z 29.12.1981 r., I KR 296/81, OSNPG 1982, Nr 5, poz. 71 z aprobującymi uwagami F. Prusaka, Przegląd, NP 1983, Nr 9-10, s. 173). Z kolei w postanowieniu z dnia 22 lutego 2007r. w sprawie V K 183/2006 Sąd Najwyższy wskazał, że „dowód z zeznań funkcjonariusza policji przeprowadzony na okoliczność wypowiedzi osoby rozpytywanej nie może zastąpić dowodu z wyjaśnień oskarżonego.”

Przenosząc te rozważania Sądu Najwyższego na grunt rozpatrywanego przypadku Jana Kowalskiego:

• ani notatka urzędowa z rozpytania Jana Kowalskiego przez Funkcjonariuszy Policji

• ani zeznania Policjantów na okoliczność tego, co Jan Kowalski powiedział Policjantom w trakcie rozpytania

nie mogą  posłużyć do ustalenia, że Jan Kowalski kierował samochodem po uprzednim spożyciu 3 butelek piwa.

W aktach sprawy karnej przeciwko Janowi Kowalskiemu nie ma zatem żadnego dowodu potwierdzającego fakt prowadzenia przez niego samochodu w stanie nietrzeźwości, a więc fakt popełnienia przez niego zarzucanego mu przestępstwa.