Prowadzenie samochodu w stanie po użyciu alkoholu stanowi wykroczenie z art. 87 par. 1 k.w. wówczas, gdy stężenie alkoholu w organizmie kierującego nie przekroczyło górnej granicy wynoszącej 0,25 mg/l w wydychanym powietrzu lub 0,5 promila we krwi.
Natomiast prowadzenie samochodu przy stężeniu alkoholu powyżej 0,25 mg/l w wydychanym powietrzu lub 0,5 promila we krwi stanowi przestępstwo z art.178a par. 1 k.k.
Zgodnie z art.4 i art.20 par. 1 kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia osoba, która popełniła wykroczenie jazdy samochodem w stanie po użyciu alkoholu może być reprezentowana przez adwokata dopiero w postępowaniu sądowym, a więc dopiero po skierowaniu przez Policję do Sądu wniosku o ukaranie za wykroczenie. Wynika to z treści przywołanego przepisu art. 4 k.p.w., z którego wynika, że prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z z obrońcy przysługuje tylko obwinionemu.
Natomiast w sprawie o przestępstwo prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości z art. 178a par. 1 k.k. masz prawo do korzystania z pomocy adwokata już na etapie postępowania przygotowawczego. Innymi słowy, podczas przesłuchania na Policji, gdy Policjant będzie przedstawiał Ci zarzut prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości, Twój obrońca może być obecny na tym przesłuchaniu.
Kim jest obwiniony?
Zgodnie z art.20 par. 1 k.p.w. obwinionym jest osoba, przeciwko której oskarżyciel publiczny, w tym wypadku Policja, skierowała do Sądu wniosek o ukaranie za wykroczenie. Wniosek o ukaranie to odpowiednik aktu oskarżenia w sprawach karnych o przestępstwa. Zgodnie z przytoczoną definicją, obwinionym stajesz się dopiero po zakończeniu postępowania wyjaśniającego przez Policję i skierowaniu wniosku o ukaranie za wykroczenie do Sądu.
W związku z powyższym, podczas czynności przeprowadzanych przez Policję nie masz prawa do korzystania z pomocy adwokata. Dotyczy to m.in. przesłuchania w charakterze osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia, a więc najważniejszej czynności procesowej poprzedzającej skierowanie sprawy do Sądu z wnioskiem o ukaranie sprawcy wykroczenia.
Dla przykładu – zostałeś zatrzymany przez Policję w związku z podejrzeniem popełnienia wykroczenia jazdy samochodem po użyciu alkoholu, funkcjonariusze Policji zbadali alkomatem stężenie alkoholu w Twoim organizmie, a następnie zatrzymali Twój dokument prawa jazdy. Po dwóch dniach dostajesz wezwanie na komendę w celu przesłuchania. Zapewne zastanawiasz się, czy możesz przyjść na przesłuchanie z obrońcą? Problem w tym, że jest to niemożliwe. Nawet gdy na komendę stawisz się z adwokatem, to przy rozpoczęciu przesłuchania zostanie on wyproszony. Najbardziej problematyczne jest to, że przesłuchanie jest kluczową czynnością w postępowaniach w sprawach o wykroczenia za jazdę po alkoholu. Jeżeli chcesz przekonać Sąd do odstąpienia w Twojej sprawie od orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów, już podczas przesłuchania powinieneś podać argumenty uzasadniające takie rozstrzygnięcie.
Sprzeczność z Konstytucją?
W mojej ocenie opisane wyżej przepisy art. 4 i 20 par. 1 k.p.w. w tym zakresie, w jakim odmawiają osobie podejrzanej o popełnienie wykroczenia prawa do korzystania z pomocy obrońcy są niezgodne z wyrażonym w art.42 ust. 1 Konstytucji podstawowym prawem każdego obywatela, jakim jest prawo do obrony. Ten właśnie przepis Konstytucji stanowi wyraźnie, iż: „Każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu.”
Osoba, która popełniła zarówno przestępstwo jak i wykroczenie powinna mieć możliwość do obrony, a co za tym idzie, do korzystania z pomocy adwokata na każdym etapie postępowania, a nie tylko przed Sądem. Podczas postępowania na Policji często dokonuje się czynności wyjaśniających, które mają w sprawie kluczowe znaczenie. Tymczasem, jeśli nie posiadasz specjalistycznej wiedzy, nie jesteś w stanie ocenić, czy funkcjonariusze prawidłowo przeprowadzili postępowanie dowodowe.
Moje stanowisko jest zgodne ze stanowiskiem Rzecznika Praw Obywatelskich i Prokuratora Generalnego. Rzecznik Praw Obywatelskich Prof. Irena Lipowicz skierowała do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów art.4 i 20 k.p.w. w tym zakresie, w jakim ograniczają prawo osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia do obrony na etapie prowadzenia czynności wyjaśniających przez policję, a więc przed skierowaniem sprawy do Sądu.
Rzecznik Praw Obywatelskich kilkakrotnie podkreśla we wniosku, że już w postępowaniu przedsądowym Policja ma prawo do przeprowadzania czynności ingerujących w sferę podstawowych praw jednostki chronionych przez Konstytucję, co uzasadnia zagwarantowanie każdemu z nas prawa do obrony, w tym prawa do ustanowienia i korzystania z pomocy obrońcy już na tym etapie postępowania w sprawach o wykroczenia.
Wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich nie został jeszcze rozpoznany przez Trybunał Konstytucyjny.
Uwaga!
Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 3 czerwca 2014 r. orzekł, iż przepisy k.p.w., które odmawiają osobie wobec, której istnieje uzasadniona podstawa do sporządzenia wobec niej wniosku o ukaranie, prawa do korzystania z pomocy obrońcy za niekonstytucyjne. W związku z powyższym osoba podejrzana o popełnienie wykroczenia może korzystać z pomocy obrońcy na każdym etapie sprawy o wykroczenie, w tym również podczas przesłuchania na Policji.
Obecnie przy wykroczeniu, obwiniony zyskuje pełne prawa do dopiero po wniesieniu wniosku do sądu. Sprawa zmieni się po nowelizacji Kodeksu Postępowanie Karnego która ma wejść w życie w lipcu 2015r. Zobaczymy jak to wtedy będzie wygladać