Od kiedy masz dostęp do akt w sprawie o wykroczenie prowadzenia samochodu pod wpływem alkoholu?

Jeżeli zostałeś zatrzymany przez Policję w związku z podejrzeniem popełnienia wykroczenia prowadzenia samochodu w stanie po użyciu alkoholu, wówczas Policja zakłada w Twojej sprawie akta.

Akta to skompletowane dokumenty postępowania dowodowego prowadzonego przez oskarżyciela publicznego, jakim w sprawach o wykroczenia jest Policja. W aktach każdej sprawy o wykroczenie prowadzenia samochodu pod wpływem alkoholu powinny się znajdować następujące dokumenty:

• notatka urzędowa sporządzona przez Policjanta z zatrzymania kierującego samochodem pod wpływem alkoholu
• protokół zatrzymania osoby, tj. kierowcy samochodu – wówczas, gdy został on pozbawiony wolności, np. zatrzymany na kilka godzin  na Policyjnej Izbie Zatrzymań
• protokół badania trzeźwości kierującego pojazdem z dołączonymi wydrukami z alkomatu
• świadectwo wzorcowania alkomatu użytego do badania trzeźwości kierującego pojazdem
• protokół zatrzymania kierującemu pojazdem dokumentu prawa jazdy
• protokoły przesłuchania świadków na potwierdzenie popełnienia przez kierującego pojazdem wykroczenia – jeżeli zostali przesłuchani
• protokół przesłuchania osoby podejrzewanej o popełnienie wykroczenia
• informacja o wykroczeniach drogowych popełnionych przez kierującego pojazdem – jeśli zwrócono się do Komendy Stołecznej Policji Wydziału Ruchu Drogowego o tą informację
• zapytanie o karalność sprawcy wykroczenia  za przestępstwa
• wniosek Policji do Sądu o ukaranie kierującego pojazdem za wykroczenie

Uzyskanie jak najszybszego dostępu do akt prowadzonej przeciwko Tobie sprawy karnej o wykroczenie prowadzenia samochodu pod wpływem alkoholu ma kluczowe znaczenie. Najlepiej zilustrować to na następującym przykładzie – zostałeś zatrzymany przez Policję za jazdę samochodem  w stanie po użyciu alkoholu. Podczas zatrzymania byłeś bardzo zdenerwowany i nie pamiętasz, jakie dokładnie wyniki stężenia alkoholu w Twoim organizmie wykazał alkomat ani czy Funkcjonariusze zachowali odpowiednie odstępy czasowe między pomiarami. Należy zatem jak najszybciej przejrzeć akta postępowania, by ustalić:

• jakie było stężenie alkoholu w Twoim organizmie, a w konsekwencji jak długiego zakazu prowadzenia pojazdów możesz się spodziewać?

a także

• czy postępowanie dowodowe w Twojej sprawie, w szczególności badanie Twojej trzeźwości alkomatem zostało przeprowadzone w prawidłowy sposób? 

I tu właśnie pojawia się poważny problem. Okazuje się bowiem, że w świetle kodeksu postępowania  w sprawach o wykroczenia i jednolitej praktyki Policji masz prawo do zapoznania się z aktami sprawy dopiero na etapie postępowania sądowego, a więc po skierowaniu przez Policję do Sądu wniosku o ukaranie za wykroczenie.

Do momentu skierowania przez Policję wniosku o ukaranie do Sądu nie przysługuje Ci prawo do zaznajomienia się z materiałami postępowania. Wynika to z przepisów art. 4 i 20 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia z uwagi na to, iż na tym etapie nie jesteś jeszcze stroną postępowania. Prawo przeglądania akt przysługuje dopiero obwinionemu, a obwinionym stajesz się dopiero po skierowaniu wniosku o ukaranie do Sądu. Do tego momentu nie możesz zobaczyć zgromadzonego w Twojej sprawie materiału dowodowego, nie możesz także być reprezentowany przez adwokata (patrz artykuł „Od kiedy możesz ustanowić obrońcę w sprawie o wykroczenie prowadzenia samochodu pod wpływem alkoholu”). 

W mojej ocenie ograniczenie możliwości do przeglądania akt osobie podejrzanej o popełnienie wykroczenia jest regulacją ograniczającą konstytucyjne prawo do obrony. Konstytucja w art. 42 ust. 2 wyraźnie stanowi, że: „Każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu”. Istota problemu polega na braku uregulowania w Kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia statusu osoby, wobec której nie został jeszcze skierowany do Sądu wniosek o ukaranie. 

Jeżeli popełniłeś wykroczenie, powinieneś mieć prawo do zaznajomienia się z materiałami toczącego się przeciwko Tobie postępowania na tych samych zasadach co osoba podejrzana o popełnienie przestępstwa w procesie karnym. Z mojego doświadczenia zawodowego wynika, że prawo wglądu do akt jest jedną z najistotniejszych kwestii, warunkującą skuteczną obronę. 

Rzecznik Praw Obywatelskich Prof.Irena Lipowicz skierowała do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia ograniczających prawo osoby podejrzewanej o popełnienie wykroczenia do obrony w tym postępowaniu na etapie poprzedzającym skierowanie do Sądu wniosku o ukaranie . Wniosek czeka obecnie na rozpatrzenie.