Jazda po pijanemu

Jak była już mowa w artykule: Czy możliwa jest zmiana kwalifikacji prawnej czynu, w sytuacji gdy po przedstawieniu zarzutu z art. 178a § 4 k.k. nastąpi zatarcie skazania za przestępstwo z art. 178a § 1 k.k.? w praktyce może pojawić się sytuacja, gdy uprzednia karalność za przestępstwo z art. 178a § 1 k.k. ulegnie zatarciu w toku postępowania karnego, tj. po skierowaniu do Sądu aktu oskarżenia o popełnienie przestępstwo z art. 178a § 4 k.k., a przed wydaniem prawomocnego wyroku w sprawie.

Konsekwencją powyższego jest zmiana kwalifikacji prawnej czynu, z § 4 na § 1 art. 178a k.k., która rodzi dla oskarżonego korzystniejszą sytuację prawno – represyjną (odpowiedzialność karna na podstawie art. 178a § 4 k.k. jest znacznie surowsza aniżeli na podstawie art. 178a § 1 k.k.)

Sąd rozpoznający sprawę, powinien z urzędu badać stan faktyczny sprawy pod kątem istnienia przesłanek z art. 178 a § 4 k.k., a zatem istnienia uprzedniej karalności oskarżonego za przestępstwo prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości.

W praktyce, polega to na tym, że Sąd zwraca się do Krajowego Rejestru Sądowego z zapytaniem o udzielenie informacji na temat karalności oskarżonego (czyli jego Karty Karnej). Trzeba mieć jednak przy tym na uwadze, iż co do zasady aktualizacja danych na temat karty karnej następuje co 6 miesięcy, tj. dopiero po upływie 6 miesięcy od uzyskania informacji na temat karalności oskarżonego, Sąd zwraca się z nowym zapytaniem o karalność. Oznacza to, że Sąd może wyrokować na podstawie danych z Karty Karnej oskarżonego, przedstawionych nie wcześniej, niż na 6 miesięcy przed wydaniem wyroku.

Tymczasem w praktyce, może zdarzyć się tak, że zatarcie skazania nastąpi w niedługim czasie przed wydaniem wyroku, np. na kilka tygodni przed wyrokowaniem.

Warto zatem, aby oskarżony lub jego obrońca „monitorował” moment zatarcia się skazania za poprzednie przestępstwo prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości. Należy wskazać w tym miejscu, iż jak wskazuje praktyka orzecznicza, za przestępstwo z art. 178a § 1 k.k. Sądy orzekają karę grzywny bądź karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania (rzadziej orzekana jest kara ograniczenia wolności – zazwyczaj ma to miejsce w przypadku osób bezrobotnych, wobec których orzekanie kary grzywny jest niecelowe).

Zgodnie z art. 107 § 4a k.k. zatarcie skazania na karę grzywny następuje z mocy prawa z upływem roku od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania.

W myśl zaś art. 76 § 1 k.k. skazanie ulega zatarciu z mocy prawa z upływem 6 miesięcy od zakończenia okresu próby (który wynosi od roku do 3 lat).

Należy przy tym zauważyć, że jeżeli wobec sprawcy przestępstwa orzeczono środek karny (np. zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych), przepadek lub środek kompensacyjny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed jego wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem jego wykonania .

Nadto co istotne, jak wynika z treści art. 108 k.k. zatarcie wszystkich skazań następuje jednocześnie. Oznacza to, że jeśli w karcie karnej sprawcy przestępstwa z art. 178a § 4 k.k. widniałyby przestępstwa, które podlegałyby zatarciu później niż skazanie za jazdę w stanie nietrzeźwości, to zatarcie przestępstwa z art. 178a par. 1 k.k. mogłoby nastąpić dopiero po upływie terminu zatarcia pozostałych czynów.

Mając wiedzę na temat zatarcia skazania za przestępstwo z art. 178a § 1 k.k. – w toku postępowania o przestępstwo z art. 178a § 4 k.k. – oskarżony lub jego obrońca powinni wystąpić do Sądu z wnioskiem o zmianę kwalifikacji prawnej zarzucanego czynu z art. 178a § 4 k.k. na art. 178a § 1 k.k. powołując się przy tym na aktualną Kartę Karną oskarżonego (uzyskaną z Krajowego Rejestru Karnego).

Niniejszy artykuł ma na celu wyjaśnienie czy możliwa jest zmiana kwalifikacji prawnej czynu, w sytuacji gdy po przedstawieniu zarzutu prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości z art. 178a § 4 k.k. nastąpi zatarcie skazania za przestępstwo z art. 178a § 1 k.k.

Jak zostało wskazane w artykule: Kiedy sprawcy przestępstwa prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości zostanie przestawiony zarzut z art. 178a § 4 k.k.? warunkiem skazania sprawcy przestępstwa prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości na podstawie art. 178a § 4 k.k. jest uprzednia karalność za przestępstwo prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości z art. 178a § 1 k.k. aktualna w dacie wydania przez Sąd wyroku skazującego.

Uprzednia karalność sprawcy za wcześniejsze przestępstwo prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości musi więc zachodzić:

• w momencie popełnienia czynu oraz

• w dacie wydania wyroku skazującego.

 W praktyce może pojawić się sytuacja, gdy uprzednia karalność za przestępstwo z art. 178a § 1 k.k. ulegnie zatarciu w toku postępowania karnego, tj. po skierowaniu do Sądu aktu oskarżenia o popełnienie przestępstwo z art. 178a § 4 k.k., a przed wydaniem prawomocnego wyroku w sprawie.

Może pojawić się wówczas pytanie, jak taka okoliczność wpływa na sytuację procesową sprawcy oskarżonego o ponowne prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości.

Stwierdzić należy, iż zatarcie skazania za uprzednie przestępstwo z art. 178a § 1 k.k. w toku postępowania o przestępstwo z art 178a § 4 k.k. ma fundamentalne znaczenie dla oskarżonego, bowiem daje podstawy do zmiany kwalifikacji prawnej zarzucanego mu czynu, z § 4 na § 1 art. 178a k.k. , co z kolei wpływa na kwestię grożącej mu odpowiedzialności karnej.

 Trzeba bowiem mieć na uwadze, że osoba, która ponownie wsiadła za kierownicę samochodu pod wpływem alkoholu, naraża się na znacznie poważniejsze sankcje karne, aniżeli osoba, której taka sytuacja przytrafiła się po raz pierwszy.

Popełnienie przestępstwa kierowania samochodem w stanie nietrzeźwości przez osobę nie karaną dotąd za to przestępstwo jest bowiem zagrożone, zgodnie z art. 178a §1 k.k., karą grzywny, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności do lat 2. Co istotne, jak wskazuje praktyka, bardzo rzadko zdarza się, by Prokurator wnosił o skazanie sprawcy tego przestępstwa na karę bezwzględnego pozbawienia wolności.

Inaczej rzecz ma się w przypadku ponownego popełnienia przestępstwa prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości. Sprawca tego przestępstwa naraża się na surowszą odpowiedzialność karą tj. na karę pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności. Z mojej praktyki zawodowej wynika , że w takich przypadkach Prokuratorzy żądają wymierzenia oskarżonemu kary od 6 miesięcy do 1 roku bezwzględnej kary pozbawienia wolności.

Co więcej, zgodnie z art. 42 § 3 k.k. (w brzmieniu po nowelizacji Kodeksu karnego, która weszła w życie z dniem 18 maja 2015 r.) Sąd orzeka wobec sprawcy przestępstwa z art. 178a § 4 k.k. dożywotni zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych.

Dodatkowo, zgodnie z nowym stanem prawnym w przypadku skazania sprawcy przestępstwa z art. 178a § 4 k.k. Sąd orzeka wobec niego obligatoryjnie obowiązek uiszczenia świadczenia pieniężnego w wysokości co najmniej 10.000 zł. Kwota maksymalna, jaką Sąd może wymierzyć, wynosi natomiast 60.000 zł (więcej na ten temat w artykule: Jaka kara grozi za popełnienie przestępstwa prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości z art. 178a § 4 k.k.?)

W świetle powyższego, nie powinno ulegać wątpliwości, iż będąca konsekwencją zatarcia uprzedniego skazania w toku postępowania, zmiana kwalifikacji prawnej zarzucanego oskarżonemu czynu z art 178a § 4 k.k. na art. 178a§ 1 k.k. niesie dla niego szereg korzyści w sferze prawno-karnej.

Warto w tym miejscu zauważyć, iż Sąd może dokonać zmiany kwalifikacji prawnej czynu z urzędu (z własnej inicjatywy) bądź też na wniosek oskarżonego, który uzasadni swoje stanowisko powołując się na aktualną Kartę Karną, w której nie będzie już figurować skazanie za przestępstwo z art. 178a § 1 k.k. (więcej na ten temat w artykule: Co powinien zrobić oskarżony, w sytuacji gdy po przedstawieniu zarzutu z art. 178a § 4 k.k. nastąpi zatarcie skazania z art. 178a § 1 k.k.?

Sprawca działający w warunkach określonych w art. 178a § 4 k.k. naraża się na znacznie poważniejsze konsekwencje prawne, aniżeli osoba niekarana za przestępstwo prowadzenia pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości.

Jak bowiem wynika wprost z art. 178a § 4 k.k. za prowadzenie samochodu w stanie nietrzeźwości pomimo wcześniejszego prawomocnego skazania za to przestępstwo, grozi kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.

Warto mieć przy tym na uwadze, że jak wskazuje praktyka, bardzo rzadko zdarza się, by Prokurator wnosił o skazanie sprawcy tego przestępstwa na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. Na gruncie praktyki orzeczniczej można zauważyć tendencję do orzekania przy tego rodzaju występków kary od 6 miesięcy do 1 roku bezwzględnej kary pozbawienia wolności, a więc bez warunkowego zawieszenia jej wykonania. Co do zasady więc, ponowna jazda samochodem w stanie nietrzeźwości wiązać będzie się dla sprawcy z poniesieniem kary bezwzględnego pozbawienia wolności.

Zupełnie inaczej przedstawia się sytuacja w przypadku sprawcy przestępstwa z art. 178a § 1 k.k., który naraża się na na karę grzywny, karę ograniczenia wolności bądź karę pozbawienia wolności do lat 2 (w praktyce będzie to zazwyczaj kara grzywny bądź kara pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania).

Zauważyć zatem należy, iż zatarcie w toku postępowania karnego skazania za poprzednie przestępstwo kierowania samochodem w stanie nietrzeźwości – (prowadzące do zmiany kwalifikacji prawnej zarzucanego oskarżonemu czynu z art. 178a § 4 k.k. na art. 178a § 1 k.k.) rodzi realną szansę uniknięcia przez oskarżonego ponoszenia kary bezwzględnego pozbawienia wolności.

W takiej sytuacji oskarżony lub jego obrońca powinni zwrócić się do Sądu z wnioskiem o zmianę kwalifikacji prawnej zarzucanego oskarżonemu czynu oraz wymierzenie mu na podstawie art. 178a § 1 k.k. kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania.

Ważne jest przy tym powołanie się na odpowiednią argumentację. Istotne znaczenie w zakresie wniosku o warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności będą mieć w szczególności:

• właściwości i warunki osobiste oskarżonego (np. wiek, stan cywilny, sytuacja zawodowa)

• okoliczności popełnienia przestępstwa prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości (np. stopień stężenia alkoholu w organizmie oskarżonego, pora podróżowania, dystans przebytej drogi).

Nietrzeźwy kierowca, który będąc już uprzednio prawomocnie skazana za przestępstwo prowadzenia pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości ponownie wsiada nietrzeźwy za kierownicę samochodu (art. 178a § 4 k.k.) naraża się na odpowiedzialność karną w postaci kary pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.

Jak była już mowa w artykule: Czy popełnienie przestępstwa z art. 178a § 4 k.k. zawsze oznacza orzeczenie kary bezwzględnego pozbawienia wolności? o tym jaką karę poniesie sprawca przestępstwa z art. 178a § 4 k.k., w praktyce decydować będzie przede wszystkim rodzaj kary na którą był on uprzednio skazany za przestępstwo prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości z art. 178a § 1 k.k. 

Trzeba bowiem mieć na uwadze, że znowelizowany przepis art. 69 § 1 k.k. (regulujący instytucję warunkowego zawieszenia wykonania kary) stanowi wyraźnie, iż: „Sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary pozbawienia wolności orzeczonej w wymiarze nieprzekraczającym roku, jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa nie był skazany na karę pozbawienia wolności i jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec niego celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa „.

Jednocześnie z § 2 cytowanego przepisu wynika, iż w stosunku do sprawcy przestępstwa z art. 178a § 4 k.k. Sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary, wyłącznie w „szczególnie uzasadnionych wypadkach„.

Z powyższego wynika zatem iż co do zasady, w sytuacji, gdy za poprzednio popełnione przestępstwo prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości sprawca przestępstwa został skazany na karę grzywny, bądź karę ograniczenia wolności, wówczas za nowe przestępstwo z art. 187a § 4 k.k. Sąd będzie mógł orzec wobec niego karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania – o ile uzna, że w sprawie zachodzi „szczególnie uzasadniony wypadek”.

W sytuacji zaś, gdy sprawca przestępstwa z art. 178a § 4 k.k., skazany był uprzednio na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania Sąd – co do zasady – orzeknie wobec niego karę bezwzględnego pozbawienia wolności w wymiarze od 3 miesięcy do 5 lat.

Opisaną powyżej sytuację, tj. gdy sprawca, który był już wcześniej prawomocnie skazany za przestępstwo z art. 178 a § 1 k.k. ponownie dopuszcza się przestępstwa prowadzenia pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości tj. przestępstwa z art. 178a § 4 k.k. należy odróżnić od sytuacji, w której sprawca skazany za przestępstwo z art. 178a § 4 k.k. po raz kolejny wsiada za kierownicę w stanie nietrzeźwości. W takiej bowiem sytuacji, działa on już w warunkach recydywy, a więc popełnia przestępstwo z art. 178a § 4 k.k. po raz drugi.

W świetle poczynionych powyżej uwag stwierdzić należy, iż wobec nietrzeźwego kierowcy działającego w warunkach recydywy Sąd orzeknie karę bezwzględnego pozbawienie wolności w wymiarze od 3 miesięcy do 5 lat. Skoro bowiem za przestępstwo z art. 178a § 4 k.k. grozi jedynie kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat, sprawca, który dopuszcza się tego przestępstwa po raz drugi, uprzednio poniósł albo karę bezwzględnego pozbawienia wolności, albo karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. W takiej zaś sytuacji (gdy sprawca w czasie popełnienia przestępstwa był skazany na karę pozbawienia wolności), Sąd co do zasady nie może zastosować instytucji warunkowego zawieszenia wykonania kary.

W tym miejscu pragnę zauważyć iż nie przez przypadek posługuję się zwrotem „co do zasady”. Otóż, w świetle obowiązujących przepisów ustawy karnej, nawet w stosunku do sprawcy skazanego już uprzednio na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, istnieje możliwość, aby Sąd nie orzekał wobec niego kary bezwzględnego pozbawienia wolności za popełnione ponownie przestępstwo z art. 178a § 4 k.k. Pewną „furtkę” w tym zakresie wyznacza bowiem treść art. 37 a k.k., dopuszczając możliwość orzeczenia zamiast kary pozbawienia wolności, karę grzywny bądź ograniczenia wolności. Więcej na ten temat przeczytasz w artykule: Czy Sąd obligatoryjnie orzeka karę bezwzględnego pozbawienia wolności za przestępstwo z art. 178a § 4 k.k.? 

Jak była już mowa w artykule: Jaka kara grozi za popełnienie przestępstwa prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości z art. 178a § 4 k.k.? sprawca działający w warunkach określonych w art. 178a § 4 k.k. naraża się na znacznie poważniejsze konsekwencje prawne, aniżeli osoba niekarana nigdy dotąd za przestępstwo prowadzenia pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości.

Jak bowiem wynika wprost z art. 178a § 4 k.k. za prowadzenie samochodu w stanie nietrzeźwości pomimo wcześniejszego prawomocnego skazania za to przestępstwo, grozi kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.

W tym miejscu może pojawić się pytanie, czy wobec tak skonstruowanego zagrożenia ustawowego za przestępstwo z art. 178a § 4 k.k., jego sprawca w każdym przypadku zostanie skazany na karę bezwzględnego pozbawienia wolności.

Odpowiedź na powyższe pytanie nie jest jednoznaczna i zależeć będzie od szeregu czynników, w tym przede wszystkim od tego, na jaką karę sprawca przestępstwa z art. 178a § 4 k.k. był uprzednio skazany. W tym zakresie wskazać można zasadniczo na dwie możliwości:

1. W sytuacji, gdy za poprzednio popełnione przestępstwo prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości sprawca przestępstwa został skazany na karę grzywny, bądź karę ograniczenia wolności, wówczas co do zasady za nowe przestępstwo z art. 178a § 4 k.k. Sąd będzie mógł orzec wobec niego karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania – o ile uzna, że w sprawie zachodzi „szczególnie uzasadniony wypadek”.

Wskazać przy tym należy, iż w obowiązującym stanie prawnym, Sąd ma możliwość warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności, wyłącznie wówczas, gdy orzeczona wobec sprawcy przestępstwa kara pozbawienia wolności nie przekracza roku, co wynika z art. 69 § 1 k.k.

2. Zupełnie inaczej przedstawiać się będzie sytuacja sprawcy przestępstwa z art. 178a § 4 k.k., który uprzednio był skazany na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. Otóż, jak wynika wprost z art. 69 § 1 k.k., Sąd ma możliwość warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności, wyłącznie w stosunku do sprawcy, który w czasie popełnienia przestępstwa nie był skazany na karę pozbawienia wolności.

Powyższe, oznacza zatem, iż wobec sprawcy przestępstwa z art. 178a § 4 k.k., skazanego uprzednio za przestępstwo z art. 178a § 1 k.k. na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania Sąd orzeknie karę bezwzględnego pozbawienia wolności w wymiarze od 3 miesięcy do 5 lat.

Należy jednak w tym miejscu zauważyć, iż w świetle obowiązujących przepisów ustawy karnej, nawet w stosunku do sprawcy skazanego już uprzednio na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, istnieje możliwość, aby Sąd nie orzekał wobec niego kary bezwzględnego pozbawienia wolności za przestępstwo z art. 178a § 4 k.k. Pewną „furtkę” w tym zakresie wyznacza bowiem treść art. 37 a k.k., dopuszczając możliwość orzeczenia zamiast kary pozbawienia wolności, karę grzywny bądź ograniczenia wolności. Więcej na ten temat przeczytasz w artykule: Czy Sąd obligatoryjnie orzeka karę bezwzględnego pozbawienia wolności za przestępstwo z art. 178a § 4 k.k.?

Za przestępstwo prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości, w sytuacji uprzedniego prawomocnego skazania za to przestępstwo, ustawodawca przewiduje sankcję karną w postaci kary pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.

Jak była już mowa w innych artykułach (zob. np. Czy popełnienie przestępstwa z art. 178a § 4 k.k. zawsze oznacza orzeczenie bezwzględnej kary pozbawienia wolności?), w praktyce to, jaką karę poniesie sprawca przestępstwa z art. 178a § 4 k.k. (tj. karę bezwzględnego pozbawienia wolności, czy też karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania) determinowane będzie szeregiem okoliczności, z których decydujące znaczenie będzie miał przede wszystkim rodzaj kary, na którą sprawca ten był już uprzednio prawomocnie skazany.

Co do zasady sprawca, skazany już na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, nie będzie mógł liczyć na warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności orzeczonej za przestępstwo z art. 178a § 4 k.k.

Co więcej, należy mieć na uwadze, że zgodnie z art. 69 § 2 k.k. warunkowe zawieszenie wykonania kary wobec sprawcy występku z art. 178a § 4 k.k. może mieć miejsce wyłącznie „w szczególnie uzasadnionych wypadkach”, co oznacza, że w przypadku tego rodzaju przestępstw zasadą jest orzekanie przez Sąd kary bezwzględnego pozbawienia wolności.

W świetle powyższego, należałoby więc dojść do przekonania, że osoba która ponownie wsiada nietrzeźwa za kierownicę samochodu musi przygotować się na to, że za swój czyn trafi do więzienia.

Zauważyć jednak należy, iż ustawa karna przewiduje pewną „furtkę” dająca szansę na uniknięcie ponoszenia tak surowej represji karnej.

Mowa tutaj o art. 37a k.k. zgodnie z którym: „Jeżeli ustawa przewiduje zagrożenie karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, można zamiast tej kary orzec grzywnę albo karę ograniczenia wolności, o której mowa w art. 34 § 1a pkt 1, 2 lub 4″.

Cytowany przepis został wprowadzony do Kodeksu karnego w wyniku nowelizacji z dnia 1 lipca 2015r.

Jak wskazano w uzasadnieniu rządowego projektu kodeksu karnego, rolą powołanego przepisu jest przekształcenie pojawiających się sankcji jednorodnych (np. wyłącznie kara pozbawienia wolności) w sankcje alternatywne np. kara grzywny, ograniczenia wolności lub kara pozbawienia wolności), przewidując możliwość orzeczenia grzywny lub kary ograniczenia wolności, jeżeli nie przewiduje tego przepis prawa karnego. Z drugiej strony przepis ten stanowi dyrektywę sądowego wymiaru kary, która skłania sądy do orzekania zamiast kary pozbawienia wolności kar wolnościowych.

Zauważyć należy, że dyspozycja zawarta w art. 37a k.k. ma charakter fakultatywny, co oznacza, że Sąd może, ale nie ma obowiązku zastosowania tego przepisu w konkretnej sprawie.

W praktyce zatem, aby Sąd rozważył możliwość zastosowania tego rodzaju rozwiązania prawnego, a więc orzeczenia kary grzywny albo ograniczenia wolności zamiast kary pozbawienia wolności, muszą pojawić się mocne i sensowne argumenty, których wykazanie należeć będzie do sprawcy przestępstwa z art. 178a § 4 k.k. bądź jego obrońcy.

W tym celu, warto jeszcze przed wyznaczonym terminem rozprawy skierować do Sądu pisemny wniosek o wymierzenie oskarżonemu o przestępstwo z art. 178a § 4 k.k. kary grzywny bądź kary ograniczenia wolności w oparciu o przepis art. 37a k.k.

W ramach przedmiotowego wniosku powołać należy się na konkretne okoliczności przemawiające za zaniechaniem przez Sąd orzekania wobec oskarżonego kary bezwzględnego pozbawienia wolności, a zamiast tego wymierzenie mu kary nieizolacyjnej, tj. kary grzywny bądź ograniczenia wolności.

W tym zakresie istotne znaczenie mogą mieć nie tylko okoliczności zdarzenia (np. pora popełnienia przestępstwa, stan nietrzeźwości oskarżonego), ale także. okoliczności dotyczące sytuacji osobistej oskarżonego, przykładowo fakt, iż jest on jedynym żywicielem rodziny, a zatem jego umieszczenie w zakładzie karnym skutkować będzie pozbawieniem jego najbliższych środków do życia.

Zgodnie z art. 178a § 4 k.k. sprawca przestępstwa prowadzenia samochodu po alkoholu, który był już wcześniej prawomocnie skazany za to samo przestępstwo podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Warto mieć przy tym na uwadze, że jak wskazuje praktyka, bardzo rzadko zdarza się, by Prokurator wnosił o skazanie sprawcy tego przestępstwa na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. Na gruncie praktyki orzeczniczej można zauważyć tendencję do orzekania przy tego rodzaju występków kary od 6 miesięcy do 1 roku bezwzględnej kary pozbawienia wolności, a więc bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.

W świetle powyższego, nie powinno ulegać wątpliwości, że osoba, która ponownie wsiadła za kierownicę samochodu pod wpływem alkoholu, naraża się na znacznie poważniejsze sankcje karne, aniżeli osoba, której taka sytuacja przytrafiła się po raz pierwszy.

Popełnienie przestępstwa kierowania samochodem w stanie nietrzeźwości przez osobę nie karaną dotychczas za to przestępstwo jest bowiem – zgodnie z art. 178a § 1 k.k. – zagrożone, karą grzywny, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności do lat 2.

Zauważyć należy, że istotne zmiany w zakresie represji prawno-karnych grożących za przestępstwo z art. 178a § 4 k.k. wprowadziła nowelizacja Kodeksu karnego z dnia 18 maja 2015 r.

Zgodnie z nowym brzmieniem art. 42 § 3 k.k. Sąd orzeka – obligatoryjnie – wobec sprawcy przestępstwa z art. 178a § 4 k.k. dożywotni zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych.

Ponadto, zgodnie z nowym stanem prawnym w przypadku skazania sprawcy przestępstwa z art. 178a § 4 k.k. Sąd orzeka wobec niego obligatoryjnie obowiązek uiszczenia świadczenia pieniężnego w wysokości co najmniej 10.000 zł. Kwota maksymalna, jaką Sąd może wymierzyć, wynosi natomiast 60.000 zł.

Odpowiedzialności karnej za przestępstwo z art. 178a § 4 k.k. podlega sprawca przestępstwa prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości, który był już uprzednio skazany prawomocnie za to przestępstwo.

Warunkiem skazania sprawcy przestępstwa prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości na podstawie art. 178a § 4 k.k. jest uprzednia karalność za przestępstwo prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości aktualna w dacie wydania przez Sąd wyroku skazującego. Oznacza to, że nie ponosi odpowiedzialności karnej z art. 178a § 4 k.k. nietrzeźwy kierowca, skazany uprzednio za to przestępstwo, jeżeli zatarcie przestępstwa nastąpiło przed datą wydania wyroku przez Sąd (tj. w toku postępowania karnego w nowej sprawie).

Zauważyć przy tym należy, że zgodnie z art. 107 § 1 k.k. zatarcie skazania w razie skazania na karę pozbawienia wolności o której mowa w art. 32 pkt 3 (od miesiąca do 15 lat) bądź karę 25 lat pozbawienia następuje z upływem 10 lat od jej wykonania , darowania lub przedawnienia jej wykonania, przy czym w myśl § 2 cytowanego przepisu, na wniosek skazanego Sąd może zarządzić zatarcie skazania już po upływie 5 lat (jeżeli skazany w tym okresie przestrzegał porządku prawnego, a wymierzona kara pozbawienia wolności nie przekraczała 3 lat).

Jak wynika natomiast z art. 107 § 4 i 4a k.k. w przypadku skazania na karę ograniczenia wolności zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 3 lat od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania, a w przypadku skazania na karę grzywny z upływem roku od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania.

Co istotne, jeżeli wobec sprawcy przestępstwa orzeczono środek karny (np. zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych), przepadek lub środek kompensacyjny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed jego wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem jego wykonania .

Z chwilą zatarcia skazania uważa się je za niebyłe – w praktyce oznacza to, że informacja o wyroku skazującym jest wykreślana z Krajowego Rejestru Karnego, a skazany przestaje być, w świetle prawa, osobą karaną.

Warto w tym miejscu posłużyć się przykładem:

Jan Kowalski w dniu 10 marca 2015 r. kierował samochodem w stanie nietrzeźwości. Prawomocnym wyrokiem z dnia 8 lipca 2015 r. Sąd uznał Jana Kowalskiego za winnego popełnienia przestępstwa z art. 178a § 1 k.k. i za to orzekł wobec niego karę grzywny w wymiarze 20 stawek dziennych ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 50 zł oraz zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres 1 roku. Jan Kowalski zapłacił orzeczoną karę grzywny w dniu 25 sierpnia 2015 r. (okres na jaki orzeczono względem niego zakaz prowadzenia pojazdów upłynął – przy zaliczeniu na jego poczet okresu rzeczywistego pozbawienia prawa jazdy- w dniu 10 marca 2016 r.) 11 kwietnia 2016 r. Jan Kowalski ponownie prowadził samochód w w stanie nietrzeźwości. W związku z tym, Prokurator skierował przeciwko Janowi Kowalskiemu akt oskarżenia o przestępstwo z art. 178a § 4 k.k.

Jan Kowalski poniesie odpowiedzialność za przestępstwo z art. 178a § 4 k.k., jeżeli wyrok w jego sprawie zapadnie przed dniem 25 sierpnia 2016 r. (wówczas nie upłynie jeszcze rok od momentu wykonania przez niego kary grzywny, a zatem nie zatrze się skazanie za uprzednio popełnione przestępstwo prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości. Jeżeli zaś Sąd będzie wyrokował w sprawie Jana Kowalskiego np. w dniu 1 grudnia 2016 r., wówczas nastąpi już zatarcie skazania za poprzednie przestępstwo, w związku z czym Sąd winien dokonać zmiany kwalifikacji prawnej zarzucanego mu czynu z art. 178a § 4 k.k. na art. 178a § 1 k.k.

Warto mieć na uwadze, że sprawca przestępstwa z art. 178a § 4 k.k. , naraża się na znacznie poważniejsze sankcje karne, aniżeli osoba, której taka sytuacja przytrafiła się po raz pierwszy. Zgodnie bowiem z treścią powołanego przepisu, sprawcy, który ponownie dopuszcza się przestępstwa prowadzenia samochodu w stanie nietrzeźwości grozi kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Pragnę przy tym wskazać, że z mojego doświadczenia zawodowego wynika, że w takich przypadkach Prokuratorzy żądają wymierzenia oskarżonemu kary od 6 miesięcy do 1 roku bezwzględnej kary pozbawienia wolności.

Do napisania niniejszego artykułu zachęciło mnie następujące pytanie jednego z czytelników:

„Zostałem skazany prawomocnym wyrokiem za prowadzenie samochodu w stanie nietrzeźwości. Sąd orzekł wobec mnie zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres 3 lat, wyłączając spod zakazu kat. C i C+E prawa jazdy. Czy w związku z tym Wydział Komunikacji wyda mi dokument prawa jazdy? Jak wygląda to w praktyce, czy mam złożyć jakiś specjalny wniosek w tym zakresie? „

Rozpoczynając rozważania na temat problemu poruszonego w powyższym pytaniu, zauważyć należy, że w przypadku wydania wyroku skazującego w stosunku do sprawcy przestępstwa prowadzenia pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości z art. 178 a § 1 k.k. orzeczenie środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych – w myśl art. 42 § 2 k.k. – jest obligatoryjne. 

Co istotne, jak wynika z literalnego brzmienia art. 42 § 2 k.k. środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, może dotyczyć wszelkich pojazdów mechanicznych albo pojazdów określonego rodzaju.

W związku z powyższym, należy stwierdzić, iż Sąd orzekając w wyroku skazującym zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych, powinien wskazać wyraźnie, czy zakaz ten dotyczy wszelkich pojazdów mechanicznych, czy pojazdów określonego rodzaju , np. wyłącznie pojazdów do prowadzenia których uprawnia kat. B prawa jazdy.

Warto przy tym zauważyć, iż jak wskazuje praktyka orzecznicza, spod zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych nie wyłącza się kategorii uprawniającej do prowadzenia pojazdu, którym sprawca kierował w trakcie popełnienia przestępstwa.

Choć wyłączenie spod zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych określonej kategorii pojazdów, wydaje się – z punktu widzenia skazanego – korzystnym rozwiązaniem (zwłaszcza, gdy kat. prawa jazdy wyłączona spod zakazu jest mu niezbędna do wykonywania pracy), to jednak okazuje się, że takie rozwiązanie rodzi pewne problemy natury praktycznej.

Problem ten dotyczy fizycznego odbioru dokumentu prawa jazdy w Wydziale Komunikacji. Trzeba bowiem zauważyć, iż pomimo, że orzeczony przez Sąd zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych nie obejmuje np. kat. C i C+E prawa jazdy, Wydziały Komunikacji odmawiają skazanemu zwrotu dokumentu prawa jazdy, powołując się przy tym na przepisy Ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami.

Kluczowe znaczenie w tym zakresie ma art. 12 ust. 1 pkt 2 wskazanej ustawy, zgodnie z którym: ” Prawo jazdy nie może być wydane osobie w stosunku do której został orzeczony prawomocnym wyrokiem sądu zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych – w okresie i zakresie obowiązywania tego zakazu„

Co więcej, zgodnie z ust. 2 cytowanego artykułu, przepis zakazujący zwrotu prawa jazdy osobie wobec której orzeczono prawomocnie zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych, stosuje się także wobec osoby ubiegającej się o wydanie lub zwrot zatrzymanego prawa jazdy, a także o przywrócenie uprawnienia w zakresie prawa jazdy kategorii:

• AM, A1, A2, A, C1, C, D1 lub D – w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych obejmującego uprawnienie w zakresie prawa jazdy kategorii B;

• B+E, C1+E, C+E, D1+E lub D+E – w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych obejmującego uprawnienie w zakresie prawa jazdy kategorii B lub odpowiednio kategorii C1, C, D1 lub D.

Z powyższych przepisów, wynika zatem jednoznacznie, iż mimo wyłączenia spod zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych kat. C i C+E prawa jazdy, kierowca nie odzyska dokumentu prawa jazdy, dopóki nie upłynie okres orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów kat. B.

Taka regulacja prawna budzi wiele zastrzeżeń, stawiając jednocześnie pod znakiem zapytania praktyczną zasadność wyłączania spod zakazu prowadzenia pojazdów określonych kategorii prawa jazdy.

Niniejszy artykuł poświęcony został problematyce związanej z zakresem zakazu prowadzenia pojazdów orzekanego w stosunku do sprawcy wykroczenia z art. 87 § 1 k.w. 

Pragnę zauważyć, że do omówienia przedmiotowej kwestii zachęciło mnie następujące pytanie czytelnika:

„Witam. Jestem zawodowym kierowcą, posiadam kat. A, B, C oraz C+E prawa jazdy. W czerwcu b.r. Policjanci zatrzymali mi dokument w związku z tym, że prowadziłem samochód osobowy będąc nietrzeźwym. Badanie alkomatem wykazało 0,15 mg/l, kolejne wyniki były niższe. Sprawa nie trafiła jeszcze do Sądu, ale już teraz bardzo się tym martwię. Na co dzień pracuję jako kierowca tira więc bez prawa jazdy kat. C i C+E z pewnością stracę pracę. Zastanawiam sie, czy istnieje w ogóle taka możliwość, żeby Sąd pozostawił mi kat. C i C+E a zabrał wszystkie pozostałe? Bardzo proszę o pomoc„.

Na wstępie zauważyć należy, iż z uwagi na stopień stężenia alkoholu w organizmie badanego, w opisanej przez czytelnika sytuacji zastosowanie znajdzie art. 87 § 1 k.w. dotyczący wykroczenia prowadzenia pojazdu mechanicznego w stanie po użyciu alkoholu.

Wskazać bowiem warto, iż w zakresie kwalifikacji prawnej, a dokładniej rzecz ujmując w zakresie rozróżnienia zachowania sprawcy między wykroczeniem z art. 87 § 1 k.w. przestępstwem z art. 178 a § 1 k.k. decydujące znaczenie ma poziom stężenia alkoholu w organizmie badanego – wykroczenie prowadzenia samochodu w stanie po użyciu alkoholu z art. 87 § 1 k.w. rozpoczyna się od stężenia 0,10 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu, czyli 0,20 promila alkoholu we krwi, zaś górna granica wynosi 0,25 mg/l (0,50 promila alkoholu we krwi).

Zgodnie z art. 87 § 3 k.w. w razie popełnienia wykroczenia prowadzenia pojazdu mechanicznego w stanie po użyciu alkoholu orzeka się (obligatoryjnie) środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów.

Orzekając zakaz prowadzenia pojazdów w stosunku do sprawcy wykroczenia Sąd stosuje przepis art. 29 k.w. Na uwagę zasługuje w tym miejscu okoliczność, iż zaostrzenie na mocy nowelizacji z dnia 18 maja 2015r. przepisów dotyczących m.in. długości trwania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych dotyczy przestępstwa prowadzenia pojazdów mechanicznych w stanie nietrzeźwości z art. 178a § 1 k.k., nie zaś wykroczenia prowadzenia pojazdów mechanicznych w stanie po użyciu alkoholu. Okres na jaki orzeka sie zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych w przypadku wykroczenia wynosi więc w dalszym ciągu od 6 miesięcy do 3 lat.

Zgodnie z art. 29 § 2 k.w.: „Orzekając zakaz prowadzenia pojazdów określa się rodzaj pojazdu, którego zakaz dotyczy„.

Treść powołanego przepisu ma duże znaczenie praktyczne. W jego świetle zasadnym jest bowiem twierdzenie, że Sąd nie może orzec w wyroku zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów. Może natomiast – kierując się podziałem na pojazdy mechaniczne i pojazdy inne niż mechaniczne np. rower- orzec zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych.

Zróżnicowanie rodzaju pojazdów może iść dalej, można np. orzec zakaz prowadzenia pojazdów silnikowych albo samych pojazdów samochodowych czy też np. ciągników rolniczych. Można różnicować zakazy w odniesieniu do stref ruchu, można posługiwać się klauzulami negatywnymi, np. zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych z wyjątkiem ciągników rolniczych.

Powyższe oznacza, że stosując środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów w stosunku do sprawcy wykroczenia, Sąd może ograniczyć zakaz prowadzenia pojazdów np. wyłącznie do samochodów osobowych kat. B prawa jazdy.

Stwierdzić zatem należy, że w opisanej przez czytelnika sytuacji – zwłaszcza wobec faktu, iż w chwili zdarzenia prowadził on samochód osobowy i dysponuje innymi kategoriami prawa jazdy- istnieje wobec tego możliwość wyłączenia spod zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, pojazdów do prowadzenia których uprawniania kat. C i C+E prawa jazdy.

Na uwagę w tym miejscu zasługuje fakt, iż w praktyce o zasadności wyłączenia spod zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych określonej kategorii pojazdów decydować będzie szereg okoliczności.

Przede wszystkim w tym zakresie Sąd bierze pod uwagę stopień społecznej szkodliwości popełnionego wykroczenia. Na ocenę stopnia społecznej szkodliwości wpływ mają m.in.:

• stopień stężenia alkoholu w organizmie (im stopień stężenia alkoholu w organizmie badanego bliższy będzie dolnej granicy stanu po użyciu alkoholu tj. 0,10 mg/l tym mniejszy stopień społecznej szkodliwości);

• miejsce popełnienia wykroczenia – tj. czy była to autostrada, droga ekspresowa o dużym natężeniu ruchu, czy podrzędna droga lokalna o niewielkim natężeniu ruchu pojazdów i pieszych;

• pora popełnienia wykroczenia– czy sprawca kierował samochodem w tzw. „godzinach szczytu” czy np. nad ranem np. o godz. 04.00 gdy natężenie ruchu pojazdów i pieszych jest znikome;

• okoliczności zatrzymania sprawcy do kontroli drogowej – czy powodem zatrzymania kierowcy było naruszenie przepisów ruchu drogowego, np. niezastosowanie się do sygnalizacji świetlnej, czy była to wyłącznie rutynowa kontrola kierowców;

• uprzednia niekaralność;

• właściwości i warunki osobiste sprawcy wykroczenia – w tym także wpływ orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów określonej kategorii na sytuację osobistą sprawcy, np. ryzyko utraty zatrudnienia.

Warto w tym miejscu wskazać, iż chcąc ubiegać się o zachowanie uprawień do kierowania określonego rodzaju pojazdów, sprawca wykroczenia powinien złożyć do Sądu rozpatrującego sprawę wniosek o dobrowolne poddanie się karze i opisując szczegółowo powołane powyżej okoliczności, wnieść o wyłączenie spod zakazu określonej kategorii pojazdów.

Wniosek najlepiej jest złożyć do Sądu jeszcze przed wydaniem wyroku nakazowego (tzn. wyroku wydawanego przez sąd bez rozprawy i doręczanego obwinionemu), ale nic nie stoi na przeszkodzie aby taki wniosek złożyć wraz ze sprzeciwem od wyroku nakazowego lub nawet później (byleby zrobić to przed rozprawą). Ostateczny termin na złożenie wniosku o dobrowolne poddanie się karze, to zakończenie przesłuchania obwinionego na rozprawie głównej.

Niezależnie od powyższego, warto zauważyć, iż w sprawach o wykroczenie prowadzenia pojazdu mechanicznego w stanie po użyciu alkoholu, istnieje możliwość całkowitego odstąpienia przez Sąd od orzekania zakazu prowadzenia pojazdów (a nie tylko określonych kategorii) na podstawie art. 39 § 1 k.w. Więcej na ten temat przeczytasz w artykule: Odstąpienie na podstawie art. 39 § 1 k.w. od orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych za wykroczenie z art. 87 § 1 k.w.